PONTES HISTÓRICAS DE GALICIA

Aínda que en Galicia foron os romanos os primeiros en construír as grandes pontes de pedra, é máis que probable que con anterioridade xa se realizaran sinxelas estruturas de madeira para atravesar pequenos cursos de auga. Os romanos tamén construíron pontes de madeira con piares de pedra, usando o coñecido opus caementicium (o formigón romano) que revestían por fóra con laxes de pedra. Durante a Idade Media, a maioría das pontes de época romana arruináronse polo que se fixo necesario reconstruílas ou facer unhas novas. Nesta etapa histórica, a función das pontes, ademais de salvar un río ou barranco e como función estratéxica, era tamén unha fonte de ingresos para os señores e mosteiros xa que só se podían cruzar previo pago do correspondente portádego (imposto que gravaba os dereitos de tránsito de persoas, mercadorías e animais), daí que para evitalo a xente cruzara por un vado ou pontella que era gratis pero máis perigoso.

Se Galicia é o país dos mil ríos, consecuentemente tamén o é o das mil pontes. Facer unha enumeración das pontes históricas no noso país sería tan complexo como facela de todos os castros, hórreos ou casas rurais de Galicia. Practicamente baixo todos os nosos camiños e estradas existen pontes anteriores á chegada dos sistemas de construción contemporáneos, pontes que contan a historia da enxeñería e dos camiños do noso país. Algunhas delas están ben conservadas ou rehabilitadas, son verdadeiros monumentos, e nos permiten apreciar á perfección a diversidade natural dos nosos ríos, coma a ponte vella de Ourense, a ponte de Pontemaceira, a do Bibei, a de San Francisco de Ribadavia, a de Vilanova en Allariz ou a de Pontevea sobre o Ulla. Porén, a maior parte das nosas pontes seguen a desenvolver exactamente a mesma función dende que foron erguidas, seguen dando pé a camiños históricos hoxe convertidos en estradas. E seguen a soportar o tráfico de vehículos modernos de todas as tonelaxes. A maioría fican sepultadas baixo capas de formigón e asfalto.

En moitas delas destaca o contraste entre a súa importancia histórica e o seu tratamento. Moitas delas son importantes exemplos da nosa historia e da enxeñería civil de Galicia dende o noso pasado máis remoto. Moitas outras, moito máis recentes, son, porén, os emblemas das vilas e cidades históricas de Galicia que, en moitos casos, naceron e se formaron ó redor do paso a través dun río ou dunha ría. Moitas das vilas medievais galegos naceron a redor de pontes que permitían cruzar espazos non vadeables e que non só axudaban á defensa da cidade a través do foxo natural que son os ríos, senón que o paso obrigado permitía desenrolar un importante comercio no lugar, ó tempo que o cobro dun pontazgo permitía importantes ingresos para os señores da vila. Era habitual tamén que a ambos os lados da ponte se desenrolaran barrios extramuros que se definiran como subpontem ou superpontem, segundo estiveran a unha ou outra ribeira dela e nos que habitualmente se situaran capelas ou hospitais. Así os cascos históricos das cidades ou vilas de Galicia se continuaban no exterior da habitual améndoa cercada, extramuros delas e continuarían a través dos camiños e máis alá das pontes. Hoxe nos imos deter só nelas, pero hai que lembrar que a importancia destas construcións non estaban só nelas mesmas senón en todo o que sucedía ó seu redor
Texto:  ÍÑIGO MOUZO RIOBÓ (Historia de Galicia, 2017)

____

Editorial: Colexio Oficial de Enxeñeiros de Camiños, Canais e Portos. 1991
Idioma: Galego
Páxinas: 416