MULLERES SENLLEIRAS QUE RESIDIRON EN MOAÑA (SÉCULOS XII A XIX)

o investigador sobre as orixes de Moaña Manuel Uxío García, recompilou nun libro a historia de 51 mulleres destacadas neste municipio, entre os séculos XII e XIX, froito dos moitos anos de indagación para os seus traballos históricos.
Enfronte da casa do investigador, no barrio de Ou Cruceiro, en San Martiño, unha pequena antiga vivenda de pedra segue sendo testemuño da historia dunha destas mulleres destacadas, Liberata García. Esta muller morreu solteira en 1856, aos 80 anos, sen coñecer se o seu fillo, que un bo día embarcou na Mariña de guerra, estaba vivo ou morto tras máis de vinte anos desde a súa marcha e sen ter noticias súas. Ela, ao morrer, legou as súas propiedades ao seu conveciño Benito Jáuregui. E cando se tratou de coñecer o motivo, comprobouse que esta pobre muller, no ano 1851, fixo unha escritura de doazón dos bens reservándose o usufructo mentres vivise. O seu conveciño, coa súa muller Francisca Paz e familia, véndoa soa e desamparada sen que ninguén a coidase, empezaron a atendela e ela entregoulles en escritura “unha casa terreña da súa habitación no lugar que chaman Cruceiro, coa circunstancia e obrigación de coidar e socorrer no que poidan e caso preciso axudala a traballar os devanditos bens non podendo facelo por si a sobredicha”. Precisa que se chegase o momento de que o seu fillo José Inocencio regresase e reclamase a súa herdanza, deixásenlla integramente, cobrándose Benito Jáuregui e familia todos os gastos e suplementos feitos ao seu favor.

Son historias, algunhas de abolengo e outras non, que forman a vida de Moaña ao longo de oito séculos a través destas mulleres que seleccionou Manuel Uxío García. O relato comeza con Constanza de Meira e o seu marido, o conde Varela, que recibiu do rei de León e Galicia, Fernando II, o denominado Couto de Meira, no Morrazo.

Da aristocracia era Tareixa Bermúdez, familiar do rei Fernando II, que casou con Fernando Arias e polos seus méritos na guerra contra os mouros, recibiron unha herdanza real no lugar de Sabaceda, que está na orixe da construción da igrexa de San Martiño.
Na relación figuran tamén Ignés Eans (ano 1347), patroa da igrexa de San Martiño; María Eans, de Verducedo, que en 1361 mandou redactar o primeiro testamento coñecido dunha moañesa; a muller de Alonso González de Moaña, que quedou desfavorecida no testamento que outorgou o seu marido en 1466 e que se conserva na Reitoral. Tamén nomea a María de Meira, avoa de Juan de Meira “Ou Mozo” que citou nun xuízo que cando a súa avoa atopábase recentemente casada (entre o XIV e XV) xa existía a torre de Meira.

A relación prosegue con Tareixa Broullón que cita por primeira vez ás confrarías de San Martiño e San Xoán de Tirán; Constanza López Romaní, que vive na Casa e Granxa do Roseira; Catalina Vázquez, muller solteira de Sabaceda que foi a causante de que durante a visita pastoral de 1652, o visitador propuxese ao arcebispo que o párroco de Moaña non volvese dicir misa na Roseira e evitar que se xuntase con ela. María de Nogueira que tivo un fillo co cura portugués Manuel Sequeiros; unha escrava negra cun neno de tres anos que foi mandada vender polo visitador do ano1652 l párroco de Moaña ao vivir na reitoral; Mariana de Valcárcel, que casou co Señor do Roseira, pasando a administrar desde Moaña todo o seu rico patrimonio en Lugo, onde existe un escudo nunha vivenda con iguais características ao da Roseira. Tamén están Isabel Piñeiro, que ocupou cargos reservados a homes; a campesiña Dominga Vázquez, moi pobre, cuxo fillo emigrou a América e fixo fortuna mandando diñeiro para a igrexa de San Martiño; a criada da casa de Paxarín Antonia dous Santos, que casa co viúvo; a moza solteira de Meira, Dominga de Meira, que tivo unha filla de solteira e que asinou un convenio de apartamento co pai; Ana de Quintáns, que conseguiu encarcerar a Domingo de Nogueira por non querer casar con ela; Úrsula Núñez, de Meira, que incitou a un fillo e un sobriño a dar unha páliza a un veciño; Jacinta de Meira, Josefa de Avalle, primeira muller que herdou o vínculo e morgado do Foxón, en Tirán; o sete panadeiras que crearon unha asociación para vender o pan a Vigo e que foron denunciadas por 42 homes, a III duquesa de Atrisco, Magdalena Mariño, Mariana do Pazo, que ten parte nos barcos do transporte a Vigo; María Belo Riobóo, Elena Eulalia Santos, Dominga de Galicia, Josefa de Santos; María Luisa e Magdalena Quintán, Francisca do Río, Manuela Saavedra, Francisca Antonia dous Santos, Concepción Costas de Arce, Serafina Rubiños, Manuela de Meira, Josefa dá Pena, Ana Rodríguez, María del Rosario Costas, María Manuel Costa e as irmás do almirante Méndez Núñez, Soidade e Cayetana, todas elas cunha historia detrás..

____